Казангап Сатыбалдыулы (1771-1856) — известный би, оратор. Выходец из рода Аргын (Бори-Басентин) Среднего жуза. Родился в окрестностях Баянауыла Павлодарской области. В 1843-1848 годы был старшим султаном Баянаульского внешнего округа. В 1808 годы жалован при дворе Его Императорского Величества в Санкт-Петербурге чином прапорщика, с 1810 года капитан, а с 1833 году получил чин майора. Казангап би Сатыбалдыулы награждался золотой медалью на Владимирской ленте, серебрянным кубком обрамленным золотом, 300 рублями серебром и дважды кафтанами (шекпен) и меховыми шапками и 500 рублями серебром. Дружил с старшим султаном Каркаралинского внешнего округа Кунанбаем Ускенбайулы — отцом Абая Кунанбаева. В бытность старшим султаном Баянаульского округа Казангап би Сатыбалдыулы, как и все его последующие потомки, занимался благотворительностью, был меценатом. В частности, строил мечети по округу. Так, для мечети Баянаула привез из города Казани муллу татарина Габдул Гапара, при этом взял к себе на воспитание и сделал своим помощником молодого парня татарина по имени Рамазан, приехавшего вместе с муллой Габдулом Гапаром из Казани. Ему он поручал все свои коммерческо-торговые дела. Рамазан ездил по поручениям Казангапа Сатыбалдыулы по ярмаркам Ирбита (Урал), Сибири, Омска, Иркутска и увеличил доходы и торговлю Казангапа, тем самым разбогател и сам. Известно, что Рамазан при смерти Казангапа Сатыбалдыулы в 1856 году привез из Кызылжара (Петропавловска) и Омска выменяв у купца, торговца керея Жексембая красный жженный кирпич и белый мрамор из которых построил кумбез с белым куполом и установил белый мрамор с надписями заслуг Казангапа на его могиле (не сохранился, кирпичи были разобраны коммунистами для нужд близлежащего села и фермы при советской власти). Сын (внук) этого Рамазана по имени Абдулфаттах Рамазанов позже построил в городе Павлодар (Кереку) белую мечеть по улице Академика Алкея Маргулана. С именем Казангапа связаны: «Қазанғаптың асуы» (горный перевал в Баянаульских горах) и местность «Қазанғаптың қоралары» (при въезде в Баянауыл в верховьях родника Толеу). Похоронен в родовом захоронении аула Балыкшы, в ауле имени Канаша Камзина Аксуского района Павлодарской области. В октябре 2008 года в ауле Жолкудук Аксуского района установлен памятник Казангапу Сатыбалдыулы.
Источник: Книга «Баянаула перзенттері» — 2008 год.
Статьи
Қазақстан тарихы [Мәтін]: этникалық зерттеулерде. Т. 10: Арғын / авт. Ғ. Х. Мағауияұлы.- Алматы: Алаш, 2011.- 175 б.- (Мәдени мұра).
Қазанғап Сатыбалдыұлы // Ертістің Павлодар өңірі. Энциклопедия / Бас ред. Б. Ө. Жақып. — Алматы, 2013. — 421 б.
Казангап Сатыбалдыулы // Павлодарское Прииртышье. Энциклопедия. — Алматы, 2003. — С. 303.
***
Ақбұзауов, З. Қазанғап би есімі берілсе… [Мәтін]: [Ленин кентінің ономастика мәселесі туралы әңгіме] //Сарыарқа самалы.- 2014.- 4 ақпан. — 3 б.
Әбікен, Ж. Ленин кентінің әкімі Жеңіс Әбікен: «Игілікті істер күтіп тұр» [Мәтін]: [Ленин кентінің әкімі Жеңіс Әбікенмен әңгіме] / сұхбаттасқан Н. Жайықбаев //Сарыарқа самалы.- 2013.- 8 қаңтар. — 3 б.
Байбуранов, Д. Б. Қазанғап Сатыбалдыұлының туғанына 245 жыл [Мәтін] //Новое время.- 2016.- 10 марта. — С. 2.
Демесінов, М. Қазанғап би [Мәтін]: Қазанғап би Сатыбалдыұлы (1771-1856) //Egemen Qazaqstan.- 2018.- 20 наурыз. — 7 б.
Жайықбаев, Н. Еліне пана болған би Қазанғап: Қазанғап би Сатыбалдыұлы (1771-
1856) / Н. Жайықбаев // Saryarqa samaly. — 2019. — 15 тамыз. — 14 — 15 б.
Қазанғап бидің жерленген жері [Мәтін]: [киелі орындар санатына енген Қазанғап Сатыбалдыұлының ескерткіші] / әзірлеген С. Молдайып //Сарыарқа самалы.- 2018.- 23 маусым. — 7 б.
Қосаяқов, Б. Қазақтың Қазанғабы: [Қазанғап би Сатыбалдыұлы] // Сарыарқа самалы. — 2014.- 26 тамыз. — 8 б.
Молдайып, С. «Аймақтың барлық тұрғыны атсалысуы тиіс»: [облыс әкімінің
орынбасары М. Бегентаев аймақта «Рухани жаңғыру» бағдарламасы бойынша атқарылған іс-шаралар барысы мен алдағы уақытта қолға алынатын міндеттемелер туралы баяндама жасады] // Сарыарқа самалы. — 2018. — 15 мамыр. — 2 б.
Нұрбаев, Қ. Қазанғап би және оның танымал ұрпақтары: Қазанғап бидің туғанына
— 245 жыл // Сарыарқа самалы. — 2016. — 13 тамыз. — 9 б.
Нұрбай, Қ. Асылдың сынығы, тұлпардың тұяғы еді… [Мәтін]: [Алаш қайраткері, ақын Қабыш Исаұлы Бердалиннің қызы Нүрән Исенова жайлы]//Saryarqa samaly.- 2020.- 15 қараша. — 10 б.
Нұрбай, Қ. Ж. Қазақтың ұлы тұлғасы [Мәтін]: [Қазанғап би Сатыбалдыұлы жайлы]
//Версия.- 2019.- 18 нояб. — С. 10.
***
Айтенова, А. Славные имена Отечества [Текст]: [деятельность Казангапа Сатыбалдыулы получила признание не только в родном Прииртышье] //Казахст. правда.- 2019.- 14 нояб. — С. 4.
Нурбаев, К. Ж. Казангап бий и его потомки // Звезда Прииртышья. — 2016. — 18 авг. — С. 17.
***
Қазанғап би Сатыбалдыұлы. Құраст.: Ә.Қ. Елемесов, Қ.Ә. Малғаждаров. — Павлодар: «Кереку», 2008 — 173 б.
http://lib.tarsu.kz/rus/all.doc/Elektron_res/Kasangap_bi.pdf.pdf
